Przedsiębiorcy podejmujący decyzje o zatrudnieniu kierują się wieloma czynnikami. Ich identyfikacja oraz analiza ich wzajemnych relacji może dostarczyć istotnych wskazówek na temat optymalnej konstrukcji bodźców, które w aktualnym otoczeniu rynkowym wpłyną na uczynienie pracy nierejestrowanej relatywnie nieatrakcyjną. W celu wykonania takiej analizy przeprowadzono badanie preferencji przedsiębiorców i osób odpowiedzialnych za politykę zatrudnienia w firmach metodą wyboru eksperymentalnego (ang. choice experiment), która jest szeroko stosowana w badaniach wyceny w ekonomii środowiska, transportu oraz w marketingu.

Badania metodą wyboru eksperymentalnego stawiają respondentów przed hipotetycznym wyborem jednej z przedstawionych i odpowiednio skonstruowanych możliwości, które opisane są za pomocą szeregu atrybutów. Po zidentyfikowaniu możliwych wariantów oraz najważniejszych atrybutów, za pomocą analizy statystycznej można uzyskać informacje, w jaki sposób manipulacja poziomami atrybutów wpływa na dokonywane przez respondentów wybory oraz wyznaczyć krańcowe użyteczności zmian poziomów atrybutów wykorzystywanych w badaniu. Na podstawie przeprowadzonych badań jakościowych zidentyfikowano trzy typowe warianty zatrudnienia pracowników pełnoetatowych:

– 1) pracę w pełni legalną,

– 2) zatrudnienie ,,na szaro”, w którym część wynagrodzenia jest nierejestrowana (nierejestrowane dodatki, część pensji wypłacana poza umową),

– 3) pracę „na czarno” – w pełni nierejestrowaną.

Z szeregu atrybutów, które mogą opisywać każdą z możliwości (wariantów), wybrano trzy: ryzyko kontroli, dotkliwość ewentualnej kary oraz koszt zatrudnienia pracownika. Podsumowanie wybranych wariantów, atrybutów i ich możliwych poziomów zawiera tabela 4.3.