Wybór najbardziej efektywnej kombinacji czynników wytwórczych

Wiadomo, że większość produktów może być wytworzona przy zastosowaniu różnej kombinacji nakładów pracy żywej i kapitału. Powstaje wówczas pytanie, w jaki sposób przedsiębiorstwo w warunkach konkurencyjnego rynku znajduje najbardziej efektywną metodę wytwarzania? Odpowiedź na to pytanie wymaga wypracowania odpowiedniej metody analizy.

Załóżmy np., że w fabryce obuwia pragnie się wytwarzać 1000 par butów dziennie. Tę ilość butów można jednak wytworzyć przy bardzo różnej liczbie zatrudnionych pracowników i różnej ilości maszyn. Obszar możliwych kombinacji obu tych czynników produkcji przedstawiany jest w teoretycznej analizie w postaci izokwanty, zwanej inaczej krzywą jednakowego produktu (rysunek 5.2).

Podane punkty: a,b,c i d, oznaczają, że owe 1000 par butów dziennie można wy-tworzyć angażując w proces produkcyjny: 60 maszyn i 10 pracowników (punkt a), 30 maszyn i 20 pracowników (punkt b), 20 maszyn i 30 pracowników (punkt c) lub 10 maszyn i 60 pracowników (punkt d).

Ruch wzdłuż izokwanty oznacza przyrost jednego i spadek drugiego czynnika pro-dukcji przy zachowaniu takiej samej wielkości produkcji. Stosunek, zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji innym, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie, nazywa się krańcową stopą substytucji. Krańcowa stopa substytu-cji KSS mierzona jest zatem stosunkiem: ze znakiem ujemnym, gdyż nachylenie izokwanty jest ujemne. Kształt izokwanty wskazuje, że mamy do czynienia ze zjawiskiem malejącej krańcowej stopy substytucji. Oznacza to, że w miarę zastępowania czynnika kapitału przez coraz większą część czynnika pracy zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.

Powstaje wówczas zasadnicze pytanie, które kombinacje metod produkcji są dla przedsiębiorstwa najbardziej efektywne? Ścisła odpowiedź na nie wymaga znajomości nie tylko rozmiarów produkcji oraz możliwych kombinacji czynników wytwórczych, tzn. kapitału i pracy, ale także niezbędna jest znajomość aktualnej ceny jednostki kapitału i pracy.