Zdaniem MOP osiem węzłowych konwencji, obejmujących fundamentalne prawa człowieka, powinno być promowane w gospodarce nieformalnej. Rządy powinny nadać absolutny priorytet wdrożeniu tych fundamentalnych praw w stopniu nie mniejszym niż w formalnej gospodarce.

Przykładowo, konwencja o ustalaniu płacy minimalnej z 1970 r. (nr 131) stwierdza, że poziom minimalnej płacy powinien brać pod uwagę poziom rozwoju gospodarki i podstawowe potrzeby pracowników poziom ten nie powinien być niższy w nieformalnej gospodarce.

Nie jest prawdą, że standardy Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące stosunków pracy odnoszą się tylko do formalnej gospodarki. Większość tych standardów odnosi się do „pracowników” {workers), a nie do węższej kategorii zatrudnionych na podstawie stosunku pracy (employees). Konwencja nr 87 dotycząca wolności związkowej i ochrony praw związkowych (1948 r.) stwierdza: pracownicy i pracodawcy, bez jakiegokolwiek rozróżnienia, mają prawo, bez uzyskania uprzedniego zezwolenia, tworzyć organizacje według swego uznania (s. 2). Konwencja nr 141 z 1975 r. dotycząca zrzeszania się pracowników w rolnictwie obejmuje pracowników rolnych, rzemieślników i innych pracowników.

Instrumenty prawne zalecane przez Międzynarodową Organizację Pracy część 2

Konwencje odnoszące się do administracji pracy (nr 150 z 1978 r.), inspekcji pracy (nr 81 z 1947 r.) odnoszą się także do nierejestrowanego zatrudnienia. Zalecenie (nr 189 z 1998 r.) dotyczące tworzenia miejsc pracy w małych i średnich przedsiębiorstwach podkreśla potrzebę pomocy i poprawy statusu sektora nieformalnego.

Konwencja The Home Work Convention Międzynarodowej Organizacji Pracy (nr 184 z 1996 r.) odnosi się bezpośrednio do zatrudnienia nieformalnego. Zalecenie oparte na konwencji zapewnia traktowanie pracowników gospodarstw domowych na równi z pracownikami najemnymi (wage earners) w kwestiach: minimalnego wieku, prawa zrzeszania się i rokowań zbiorowych, wynagrodzeń, bezpieczeństwa pracy, godzin pracy, odpoczynku i urlopów, ubezpieczeń społecznych i ochrony macierzyństwa (ILO 2002).

Eksperci Międzynarodowej Organizacji Pracy, biorąc pod uwagę, że w praktyce kontrola przestrzegania tych praw w nieformalnej gospodarce nasuwa wiele problemów, proponują uproszczenie przepisów prawa pracy w sektorze nieformalnym, co nie zawsze musi oznaczać ich złagodzenie, ale większe możliwości ich stosowania i kontroli. Prowadzi to do potrzeby stworzenia drugiego kodeksu pracy, adekwatnego do funkcjonowania szarej strefy. Niektóre kraje (np. Indie, Tanzania) dokonały przeglądu przepisów praw pracowniczych w odniesieniu do zatrudnienia nierejestrowanego i wprowadziły odpowiednie uproszczenia i korekty, po konsultacjach z partnerami społecznymi (ILO 2002).