Wobec opisanych poniżej uwarunkowań ustawowych do badania wytypowano jednostki: Państwowej Inspekcji Pracy, administracji celnej, Urzędów Kontroli Skarbowej, Straży Granicznej, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Policji oraz Wojewódzkich i Powiatowych Urzędów Pracy. Wybór konkretnych jednostek do badania został oparty na zasadzie doboru celowego przez ekspertów programu. W wyborze jednostek wzięto pod uwagę:

– Informacje o natężeniu występowania pracy „na czarno” na danym terenie, pozyskane w trakcie badań w ramach projektu.

– Koncentrację wszystkich badanych instytucji w danym miejscu (ułatwiającą badanie współpracy i uzyskanie wielostronnego oglądu tej samej sytuacji faktycznej).

– Zróżnicowanie wielkości ośrodków.

– Informacje o aktywności kontrolnej danych jednostek pozyskane w trakcie wywiadów w jednostkach centralnych.

Na szczeblu centralnym wywiady zostały przeprowadzone w: Centrali ZUS, Generalnej Inspekcji Pracy, Szefostwie Służby Celnej, Komendzie SG, Generalnym Inspektoracie KS. Wojewódzkie i Państwowe Urzędy Pracy nie posiadają w aktualnym stanie prawno-organizacyjnym jednostki nadrzędnej na szczeblu centralnym.

Wobec kluczowej roli PIP w kontroli pracy „na czarno” najwięcej jednostek wybranych do badania dotyczyło tej instytucji. W ZUS, PSZ oraz SG i Policji przeprowadzone badania miały charakter uzupełniający.

Po wybraniu jednostek do badania w pierwszym etapie zostały przeprowadzone wywiady (badania pilotażowe) w jednostkach centralnych wybranych instytucji. W wyniku tych rozmów została ostatecznie ustalona lista badanych jed- nostek. Wywiady te miały też formą badań pilotażowych w celu sprawdzenia narzędzia badawczego – scenariusza wywiadów pogłębionych. W wyniku w’yżej wymienionych rozmów przygotowany został ostateczny format scenariusza.