Banki komercyjne

W gospodarce rynkowej niezwykle ważnym podmiotem gospodarczym są banki. Ban-kiem nazywamy przedsiębiorstwo trudniące się zawodowo różnego rodzaju ope-racjami pieniężnymi. Główną rolą banku jest gromadzenie wolnych czasowo środków pieniężnych przedsiębiorstw i instytucji oraz oszczędności ludności i udzielanie kredytów producentom, instytucjom i ludności na cele produkcyjne i konsumpcyjne. Dysponując dużymi zasobami pieniężnymi kreują one także dodatkowy pieniądz w obiegu. Banki utrzymują się z różnicy procentów płaconych za wkłady i pobieranych od udzielonych kredytów oraz z opłat i odsetek pobieranych z tytułu obrotu czekowego, obrotu papierami wartościowymi oraz innymi usługami na rzecz swoich klientów (np. prze-chowywanie walorów).

We współczesnym świecie istnieje duża różnorodność banków, których nie sposób wymienić. Tworzą one jednolity system bankowy, w którym najważniejszą rolę odgrywają banki komercyjne i bank centralny. Przeważająca większość banków komer-cyjnych zorganizowana jest w formie spółki akcyjnej, banki centralne natomiast od cza-su II wojny światowej są w przeważającej większości krajów bankami państwowymi.

Banki komercyjne zajmują się różnymi czynnościami bankowymi. Prowadzą ra-chunki bieżące (czekowe) dla przedsiębiorstw i różnych instytucji publicznych, a więc organizują niemal cały obrót bezgotówkowy za pomocą czeków i przelewów. Przyjmują wkłady terminowe, które mogą być wycofane po upływie czasu, na jaki zostały złożone, lub za uprzednim wypowiedzeniem. Środki własne banków (tzw. kapitały zakładowe powiększane o nie rozdzielone nadwyżki zysków) stanowią na ogół niewielką część w stosunku do środków obcych. Kształtują się one w granicach 3-10% ogółu środków finansowych banków. Wysokość środków własnych może być podstawą zaufania klien-tów i w ten sposób zachęcać do zwiększania różnych wkładów terminowych. O rozmia-rach działalności banków komercyjnych decyduje jednak stały dopływ środków obcych.

Przy udzielaniu kredytu bank bierze pod uwagę ocenę zdolności kredytowej i od-powiedzialności majątkowej klienta na podstawie analizy składników bilansu. Przy większych kredytach inwestycyjnych może on żądać bliższego wglądu w obroty i ren-towność przedsiębiorstwa, a nawet domagać się udziału w jego władzach. Możliwe jest także żądanie zapisu hipotecznego lub zastawu papierów wartościowych.

Oprócz przyznawania kredytów, banki komercyjne lokują część swoich pieniędzy w papierach wartościowych oraz zajmują się dyskontowaniem weksli.