Elastyczność dochodowa

Istotnym elementem wpływającym na poziom oraz strukturę popytu konsumpcyjnego jest wielkość dochodu, jakim rozporządza nabywca. Reakcję popytu na zmianę docho- du mierzy się dochodową elastycznością popytu. Jest to stosunkowa zmiana popytu na dane dobro podzielona przez stosunkową zmianę dochodu. Wyrażamy to nastę-pującą formułą: ~

Przeciętny wskaźnik wzrostu kosztów utrzymania jest średnią ważoną wzrostu cen w poszczególnych grupach wydatków, w której funkcję wag spełniają udziały wydatków. Zapisujemy to w postaci:

Gdybyśmy chcieli obliczyć średnią arytmetyczną wzrostu cen bez uwzględniania struktury wydatków, wówczas uzyskalibyśmy informację, że wskaźnik wzrostu cen w danym okresie wyniósł 16,2 (suma wskaźników podzielona przez 4). Faktycznie po uwzględnieniu struktury wydatków przeciętny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych wyniósł 19,5. Jest to dość istotna różnica. Nieuwzględnianie aspektu struktury wydatków konsumpcyjnych prowadzi często do bardzo mylących rachunków i zaskakujących wniosków.

Jeśli założymy – dla przykładu – że koszty utrzymania mieszkania wzrosły o 30%, a inne wielkości nie uległy żadnej zmianie, to nie można twierdzić, że również nasze płace realne spadły o 30%. Taki wniosek byłby słuszny, gdyby nasze dochody w całości były wydatkowane na utrzymanie mieszkania. W podanym przykładzie założyliśmy, że udział wydatków na mieszkanie w ogólnej strukturze wydatków wynosi 28%, czyli pozostałe wydatki wynoszą 72%. Stąd przy założeniu, że wszystkie inne ceny oraz płace nominalne nie zmieniły się, płace realne spadły o:

W celu obliczenia wskaźnika zmiany przeciętnego poziomu płacy realnej niezbędne jest ustalenie nie tylko wskaźnika wzrostu kosztów utrzymania, ale także wskaźnika wzrostu przeciętnego poziomu płacy nominalnej przy podstawie 100 w punkcie wyjściowym.

Przy założeniu, że wskaźnik wzrostu plac nominalnych wynosi 125, zaś wskaźnik wzrostu kosztów utrzymania 119,5, wskaźnik wzrostu płacy realnej wyniesie:

Mimo że przeciętne płace nominalne wzrosły o 25%, to przeciętne płace realne wzrosły tylko o 4,6%. Gdyby założyć, że wskaźnik wzrostu płac nominalnych wynosił tylko 115, wówczas wskaźnik przeciętnej płacy realnej spadłby do poziomu 96,2. Mielibyśmy wówczas do czynienia ze spadkiem płacy realnej o 3,8 punktu procentowego.

Obliczone wskaźniki wzrostu lub spadku płac realnych mają istotne znaczenie dla polityki rządu, związków zawodowych i dla każdego obywatela w kraju. Mogą one być podstawą do pozytywnej lub krytycznej oceny polityki gospodarczej rządu, a w przypadku spadku przeciętnego poziomu płac realnych mogą stać się podstawą określonych roszczeń rewindykacyjnych ze strony związków zawodowych co do dalszego wzrostu plac nominalnych.

W dalszej części wykładu będziemy często posługiwali się pojęciem „płaca nominalna” lub „realna” bądź też „dochód narodowy w jednostkach nominalnych” albo „realnych”. Trzeba zatem pamiętać, że każda wielkość realna wynika z podzielenia wskaźnika wzrostu wielkości nominalnej przez przeciętny wskaźnik wzrostu cen ustalony jako średnia ważona wskaźników wzrostu cen w poszczególnych grupach towarowych.