Ruch okrężny strumieni dochodów i wydatków

W celu większej przejrzystości dokonanej interpretacji różnych pojęć produktu i do-chodu narodowego, przedstawiam niżej ogólny schemat obiegu podstawowych strumieni dochodów i wydatków.

Schemat ten zawiera pewne uproszczenia, które nie mają jednak istotnego wpływu na ogólny obraz obiegu podstawowych strumieni wchodzących w skład PNB. Zbyt duża dokładność nadmiernie komplikuje wykres i utrudnia zrozumienie rzeczy najważ-niejszych. Na dalsze potrzeby analizy teoretycznej jest to wystarczający obraz tworzenia i podziału PNB, podporządkowany fundamentalnej zasadzie, zgodnie z którą wydatki decydują o rozmiarach wytworzonego dochodu narodowego, a nie odwrotnie.

Interpretację wykresu zaczynamy od PNB i śledzimy, jak kolejne potrącenia: Am, Tp’ Tbc> Nz oraz Tb, pomniejszają uporządkowane kategorie produktu i dochodu naro-dowego, zaś transfery z budżetu Bt powiększają ODL.

Uczestniczące w tym podziale trzy podstawowe podmioty gospodarcze: gospodar-stwa domowe, rząd i przedsiębiorstwa, kierując się różnymi celami i motywami, po-dejmują decyzje o sposobie wykorzystania zarobionych lub otrzymanych dochodów. W wyniku tych decyzji kształtuje się łączna suma globalnego popytu Pg = K + 1+ G, która z kolei decyduje o rozmiarach wytwarzanego PNB. Produkcja w gospodarce ryn-kowej tylko dlatego jest wytwarzana, że gospodarstwa domowe, rząd i przedsiębiorstwa nabywają wytwarzane dobra konsumpcyjne i inwestycyjne oraz korzystają ze świadczonych usług. Związki między dochodami a wydatkami są przedmiotem dokład-nej analizy w rozdziałach następnych.'

Dochód narodowy jest największym agregatem obejmującym wszystkie dobra finalne i usługi wytwarzane w każdej gospodarce narodowej w ciągu roku. Tego agregatu nie można wyrazić w żadnych jednostkach naturalnych, tzn. w tonach, metrach, hektoli-trach itp., gdyż różnorodne naturalne właściwości wchodzących doń dóbr i usług nie dają się w ten sposób sumować. Sumowanie (agregowanie) jest możliwe tylko dzięki temu, że każde dobro i usługa ma swoją cenę rynkową. Dlatego produkt narodowy może być wyrażony jedynie w jednostkach wartościowych.

W zależności od celu, jakiemu służą różne kategorie dochodu narodowego, są one ewidencjonowane bądź w bieżących cenach rynkowych, jakie ukształtowały się na tyn-ku w danym kraju i w danym roku, bądź też w cenach stałych wziętych za podstawę z jakiegoś jednego roku. Wówczas niezależnie od tego, jak zmieniały się ceny rynkowe w ciągu analizowanego okresu, wszystkie dobra i usługi wyrażone są w tych samych cenach niezmiennych.

Ceny bieżące używane są zawsze wtedy, kiedy analizuje się podział dochodu na-rodowego lub też globalną równowagę rynkową. Przy badaniu natomiast wzrostu do-chodu narodowego w czasie ceny bieżące są bezużyteczne. Wzrost cen rynkowych stwa-rzałby wówczas złudzenie wzrostu dochodu narodowego, chociaż fizyczne jego rozmia-ry (czyli jego wolumen) nie uległyby żadnej zmianie. Do mierzenia wolumenu dochodu narodowego w czasie nadają się tylko ceny niezmienne.