Zależność między popytem a ceną

Funkcjonalną zależność między wysokością popytu na dany towar a poziomem ceny rynkowej ekonomiści nazwali prawem popytu. Ustalono, że w przeważającej liczbie przypadków popyt zmienia się w przeciwnym kierunku w stosunku do zmiany ceny. To prawo obowiązuje tylko przy założeniu, że pozostałe czynniki, które mogą wywie-

Gdy cena towaru spada, np. z C2 do C3, wówczas ludzie więcej kupują i łączny popyt na dany towar rośnie z q2 do q3. Gdy cena towaru rośnie, np. z C2 do Cj, wówczas pewna część konsumentów ograniczy swoje spożycie lub zrezygnuje całkowicie z jego zakupu i będzie starała się zaspokoić swoją potrzebę tańszym substytutem. W rezultacie popyt na dany towar spadnie z q2 do .

W przeważającej liczbie zachowań obserwujemy odwrotną reakcję konsumenta na zmianę ceny. Możliwe są jednak zachowania jednokierunkowe, gdy rosnącej cenie od-powiada rosnący popyt. Mamy wówczas do czynienia z przypadkiem Giffena. Dotyczy on dóbr najbardziej podstawowych. Mimo że ceny rosną, np. ziemniaków lub chleba, popyt na nie może także wzrosnąć, jeśli inne produkty żywnościowe nie są łatwo dostępne. Może wystąpić przypadek Yeblena w odniesieniu do niektórych dóbr luksusowych. Wzrost ceny, przy wysokich dochodach, może być powodem zwiększo-nych zakupów jakiegoś luksusowego towaru, dokonywany przez konsumenta w celu swoistego dowartościowania swojej osobowości. Jest to tzw. efekt snoba.

Może także wystąpić zjawisko spekulacyjnego popytu. Polega ono na tym, że wzrostowi ceny może towarzyszyć wzrost popytu, jeśli konsumenci przewidują, że w najbliższym okresie ceny będą nadal rosły. Podobnie spadkowi ceny może towarzyszyć spadek popytu, jeśli konsumenci przewidują, że w najbliższym okresie ceny będą nadal spadać. W tej sytuacji konsumenci powstrzymują się od nabywania dóbr w oczekiwaniu, aż ich ceny osiągną najniższy poziom. Takie zjawiska mogą zachodzić w nieustabilizowanej gospodarce i są one przejawem zakłócenia prawidłowych związków (odwrotnych zależności), jakie występują w normalnie funkcjonującej gospodarce między ceną a popytem.

Jak stwierdziliśmy, popyt na dany towar nie jest tylko funkcją jego ceny rynkowej, ale także funkcją wielu innych zmiennych. Wpływ pozostałych czynników od-działujących na popyt ilustruje się odpowiednim przesunięciem krzywej popytu w górę lub w dół.