Daily Archives 21 kwietnia 2015

Opinie na temat przyczyn występowania szarej strefy różniły się w zależności od sytuacji na rynku pracy, z jaką stykali się pracodawcy. Okazało się, że częstość wskazywania dwóch typów przyczyn – zainteresowania ze strony pracowników oraz presji konkurencyjnej – różnicuje się w zależności od tego, czy pracodawcy łatwo, czy trudno znaleźć pracowników. Firmy deklarujące relatywną łatwość znalezienia zastępcy dobrego pracownika, częściej skłaniały się do zdania, że istnienie pracy nierejestrowanej wynika z tego, że pracownicy sami takiej właśnie pracy szukają. Z kolei firmy przyznające się do bardzo dużych trudności ze znalezieniem pracowników, częściej niż inni respondenci wskazywali na presję konkurencji jako przyczynę istnienia pracy nierejestrowanej. Może to wskazywać na istnienie różnych mechanizmów determinujących zatrudnienie bez umów. Strona rynku pracy, która znajduje się na silniejszej pozycji (pracownicy albo pracodawcy), częściej decyduje o tym, czy relacja pracy będzie całkowicie legalna, czy też częściowo lub całkowicie nierejestrowana. Taki mechanizm wydaje się intuicyjny – silniejsza strona rynku ma wszak na ogół większy wpływ na wszystkie warunki umów rynkowych.

ZUS – jako organ kontroli koncentruje się na prawidłowości opłacania składek. Kontrolerów kwestia legalności zatrudnienia interesuje tylko pośrednio, w tym kontekście. Podstawowym obszarem kontroli ZUS w zakresie pracy „na czarno” jest tylko częściowe ujawnianie (oskładkowania) wynagrodzenia. Zjawisko to jest możliwe do wykrycia tylko w przypadku złamania lojalności (zmowy) praco- dawca-pracownik. Inspektorzy spotykają się jednak – choć, jak to już zostało powiedziane, dość rzadko – ze zjawiskiem pracy całkowicie „na czarno” (najczęściej w gastronomii). W trakcie kontroli spotykają osoby, które nie są pracownikami, a wykonują czynności wskazujące na fakt zatrudnienia. Inspektorzy starają się wtedy (jak również, gdy na fakt zatrudnienia bez umowy wskazuje skarga, co jest częstsze) znaleźć potwierdzenie wykonywania czynności na rzecz firmy w dokumentacji księgowej – np. w formie podpisywania faktur. Inspektorzy ZUS w ramach kontroli legalności zatrudnienia (opłacania składek od całości wynagrodzenia) podejmują też działalność wyjaśniającą, szukając zwolnionych pracowników (w celu uzyskania zeznań). Kontrolują w tym celu na przykład przelewy na konta pracownicze. Nie wolno im jednak przekroczyć maksymalnego czasu kontroli – czterech tygodni. Badani inspektorzy zwracali uwagę na, ich zdaniem, utrudniający kontrolę wymóg uprzedzania o planowanych działaniach