Więcej informacji znajduje się w Raportach z badań celowych firm, opracowanych na potrzeby iego projektu. Dokładny opis branż patrz przypis 52. ft3 Czyli badanie ofert pracy pod kątem ich legalności – informacja o rezultatach tego badania znajduje się w dalszej części opracowania.

Opis wskaźnika INDEX2 – patrz podrozdział: Indeksy szarej strefy. Pisze o tym na przykład F. Schneider w artykule Shadow Economies and Corruption all over the World: What do We Really Know?, zaprezentowanym w Warszawie podczas seminarium w ramach projektu.

Obie branże o najwyższej ocenie skali szarej strefy różnią się pod względem jej charakteru. W budownictwie praca nierejestrowana przyjmuje przeważnie formę zatrudnienia w całości lub części bez umowy, podczas gdy w usługach dla firm stosunkowo rzadko wykorzystuje się pracę zupełnie „na czarno”, a częściej formę częściowego ukrywania wynagrodzenia. Firmy z tej branży w większości stosują zastępowanie umowy o pracę umowami cywilnoprawnymi. Ta forma wydaje się najbardziej adekwatna do obniżenia kosztów pracy wykwalifikowanej i nie jest sprzeczna z prawem.

Przedstawiciele wszystkich branż zgodnie podkreślają, że niższe koszty pracy byłyby najskuteczniejszym sposobem ograniczenia szarej strefy. W dalszej kolejności przedsiębiorcy wskazują na działania zmierzające do uproszczenia prawa pracy oraz równolegle stawiają na zaostrzenie kontroli legalności zatrudnienia. Ostatnia grupa metod jest najczęściej wskazywana przez firmy z działów: rolnictwo, budownictwo oraz hotele i restauracje. Pozostałe dwie zbadane branże wykazują większy dystans zarówno do represyjnych, jak i ekonomicznych sposobów ograniczania nieoficjalnego zatrudnienia

Wśród poglądów wyznawanych przez większość respondentów, bez względu na reprezentowaną branżę, wymienić należy:

– zjawisko szarej strefy występuje przede wszystkim w firmach małych

– większe natężenie pracy nierejestrowanej wśród pracowników okresowych, i to zarówno w firmach, gdzie występuje sezonowo zwiększone zapotrzebowanie na pracowników, jak i w pozostałych

– chęć ograniczenia kosztów jest podstawową przyczyną korzystania z pracy nierejestrowanej

– obniżenie kosztów pracy stanowi najskuteczniejszy sposób redukcji szarej strefy.