Proces monopolizacji kapitału

Pod koniec XIX w. w rozwoju akcyjnej formy własności rozpoczął się proces fuzji kapitałów samodzielnych przedsiębiorstw, tj. koncentracja produkcji całych gałęzi w jednym wielkim towarzystwie akcyjnym, pozostającym pod jednolitym kierownictwem. Duże spółki podporządkowywały sobie przedsiębiorstwa mniejsze i rozszerzały w ten sposób pole swojej działalności oraz zmniejszały koszty konkurencji. Wzrost przez nabywanie innych przedsiębiorstw pozostał normalną tendencją systemu korpo-racyjnego. Sprzyjało to tańszym zakupom czynników produkcji, usprawnieniom w or-ganizacji i zarządzaniu oraz ułatwiało dostęp do kredytów bankowych. Rozwijający się proces fuzji doprowadził w wielu dziedzinach produkcji do powstania przedsiębiorstw gigantów, które przekształciły się w monopole. Aktywną rolę w procesie monopolizacji kapitału odegrały banki, które – udzielając kredytów – w coraz większym stopniu starały się kontrolować i wpływać na działalność wielkich spółek akcyjnych. Rosnące wzajemnie powiązania kapitału przemysłowego z kapitałem bankowym doprowadziły do powstania ogromnych korporacji, które nabrały charakteru międzynarodowego. Od-grywają one we współczesnej gospodarce światowej coraz większą rolę, a ich majątek często przewyższa dochód narodowy wielu państw świata.

Rozwój spółek akcyjnych spowodował powstanie holdingów. Holding jest rodza-jem spółki akcyjnej wielkich przedsiębiorstw lub banków. Jego głównym celem jest „trzymanie” (ang. to hołd – trzymać) akcji innych przedsiębiorstw w celu uzyskania pełnej kontroli nad podległymi przedsiębiorstwami.

Szczególną formą przedsiębiorstwa jest koncern powstały z połączenia przed-siębiorstw o odrębnej osobowości prawnej działającej jednak pod wspólnym zarządem. Tworzony jest on głównie drogą wykupu akcji innych przedsiębiorstw lub fuzji (łączeń). Przedsiębiorstwa wchodzące w skład koncernu często są powiązane pionowo (np. koń-cem samochodowy z własnymi stalowniami, wytwórniami opoon itp.).