Fundamenty ekonomii neoklasycznej tworzone były przez liczną grupę ekonomistów pod koniec XIX i na początku XX w. Stworzony przez nią system myślenia ekono-micznego dominował powszechnie do lat trzydziestych bieżącego stulecia. Na początku lat trzydziestych powstał nowy kierunek myślenia ekonomicznego, wywodzący się od angielskiego ekonomisty J.M. Keynesa . Odtąd, aż po dzień dzisiejszy, trwa ciągły spór o interpretację związków i zależności ekonomicznych między przedstawicielami obu rywalizujących ze sobą kierunków. Wychodzą oni z odmiennych założeń i formułują często przeciwstawne wnioski dla polityki gospodarczej państwa.

W układzie poziomym (wiersze) uzyskujemy informację, w jaki sposób produkcja danego działu została rozdysponowana między wszystkie działy gospodarki narodowej i jaką część stanowi produkcja finalna.

W ukiadzie pionowym (kolumny) uzyskujemy informację, skąd dany dział kupuje produkcję pośrednią lub usługi do wytworzenia własnej produkcji globalnej. Produkcja globalna jest w każdym dziale większa od wartości dodanej o sumę nabytych dóbr i usług z innych działów i zużytych w produkcji danego działu. Suma zakupionych dóbr pośrednich i usług stanowi nakłady ogółem (6). Po odjęciu od wartości produkcji globalnej danego działu (8) sumy nakładów ogółem (6) otrzymujemy wartość dodaną (7). Jest to suma nowo wytworzonej wartości przez pracowników danego działu w ciągu jednego roku.

W praktyce gospodarczej oficjalna statystyka posługuje się następującymi kategoriami produktu i dochodu narodowego:

– produkt krajowy brutto – PKB,

– produkt narodowy brutto – PNB,

– produkt narodowy netto według cen rynkowych – PNN,

– dochód narodowy według cen czynników wytwórczych – DNCW,

– osobisty dochód ludności – ODL,

Przy tym samym poziomie ceny popyt pod wpływem innych czynników może się zwiększać z q2 do lub też może spadać z q2 do c/j.

Wynika stąd ważny wniosek, że przesuwanie się wzdłuż krzywej popytu (w górę lub w dół) zawsze związane jest ze zmianą wysokości ceny. Przesuwanie się samej krzywej popytu względem jej poprzedniego położenia spowodowane jest innymi czynnikami wpływającymi na wielkość popytu.

Rynek jest formą poziomych więzi między różnymi podmiotami gospodarczymi i kon-sumenckimi, próbującymi sprzedać i kupić towar. Między przedsiębiorcami toczy się nieustannie konkurencja. Za jej pośrednictwem uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości wyboru, jego wyglądu, opakowania, uprzejmości obsługi klienta itp. w celu wywarcia wpływu na korzystne zawarcie transakcji kupna-sprzedaży.

Maksymalizację zysku będziemy rozpatiywać najpierw przy założeniu konkurencji do-skonałej, a następnie monopolistycznej.

Model konkurencji doskonałej zakłada istnienie dużej liczby małych przedsię-biorstw, z któiych żadne z osobna wzięte nie może_kształtować ceny. Wszyscy produ-cenci wytwarzają dobra homogeniczne, tzn. nie różniące się od dóbr wytwarzanych przez innych producentów tej samej branży. Producenci mają pełną swobodę wejścia i opuszczenia rynku..Każde przedsiębiorstwo może sprzedać po bieżącejcenie rynkowej to wszystko, co wytwarza, i nie ma potrzeby oferowania produktów po niższej cenie. Rów-nież konsument nie może decydować o cenie. Istnieje pełna przejrzystość rynku, tzn. że wszyscy konsumenci są doskonale zorientowani co do cen różnych produktów i jest im_obojętne, u którego producenta dokonają zakupu.

Makroanaliza tworzenia i podziału dochodu narodowego wykazała, że na dochód pa-trzymy raz od strony zagregowanej podaży wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w ciągu roku, drugi raz od strony zagregowanego popytu na dobra i usługi, wynikającego z wydatków różnych podmiotów gospodarczych. W teoretycznej analizie dochód narodowy będziemy w dalszym ciągu oznaczali symbolem Y, rozumiejąc, że dotyczy on z reguły produktu krajowego brutto, czyli Y = PKB. W gospodarce rynkowej o poziomie i wzroście dochodu narodowego decyduje zagregowana suma wydatków. Można to wyrazić następującym równaniem :

W przeciwieństwie do konkurencji doskonałej, na rynku konkurencji monopolistycznej mamy do czynienia ze zróżnicowaniem jakości produkcji, jej opakowania, sposobu obsługi klienta oraz z intensywną reklamą, określoną reputacją firmy itp. Umiejętne wykorzystanie tych wszystkich czynników decyduje o sile monopolu. Siła mono- polu wynika z możliwości podnoszenia cen przy równoczesnym ograniczaniu podaży produkcji.

Analiza funkcjonowania i rozwoju gospodarki narodowej wymaga zapoznania się z podstawowymi kategoriami ekonomicznymi dotyczącymi produktu społecznego i dochodu narodowego. Są to wielkości powszechnie stosowane zarówno w analizach teoretycznych, jak i badaniach empirycznych. Obejmują one z jednej strony strumienie dóbr i usług wytwarzane w ciągu roku (które nazywamy wielkościami realnymi), z drugiej zaś towarzyszą temu strumienie różnego rodzaju dochodów pieniężnych. Ważnym zadaniem polityki gospodarczej państwa oraz banków jest zapewnienie zbieżności, czy – może lepiej powiedzieć – równowagi między tymi strumieniami, aby dzięki temu utrzymać względnie stabilne ceny i umacniać zaufanie społeczeństwa do siły nabywczej pieniądza krajowego.

Popyt na określone dobro nie jest równoznaczny z pragnieniem lub potrzebą, które z re-guły są nieograniczone. Popyt to takie zapotrzebowanie na dane dobro, za które

nabywca gotowy jest zapłacić ustaloną na rynku cenę, dysponując do tego celu odpowiednią sumą dochodu pieniężnego. Z tej definicji wynika, że popyt jest nie tylko funkcją ceny danego dobra, ale także funkcją wysokości dochodu, jakim nabywca rozporządza.

Funkcjonalną zależność między wysokością popytu na dany towar a poziomem ceny rynkowej ekonomiści nazwali prawem popytu. Ustalono, że w przeważającej liczbie przypadków popyt zmienia się w przeciwnym kierunku w stosunku do zmiany ceny. To prawo obowiązuje tylko przy założeniu, że pozostałe czynniki, które mogą wywie-

Gdy cena towaru spada, np. z C2 do C3, wówczas ludzie więcej kupują i łączny popyt na dany towar rośnie z q2 do q3. Gdy cena towaru rośnie, np. z C2 do Cj, wówczas pewna część konsumentów ograniczy swoje spożycie lub zrezygnuje całkowicie z jego zakupu i będzie starała się zaspokoić swoją potrzebę tańszym substytutem. W rezultacie popyt na dany towar spadnie z q2 do .

Gdy cena kształtuje się poniżej najniższych przeciętnych kosztów wytwarzania, wówczas przedsiębiorstwo ponosi stratę. Wysokość straty na jednostkę produkcji wy-rażona jest na wykresie odcinkiem ts. Całkowita strata przedsiębiorstwa, oznaczona symbolem Sc, może być zapisana równaniem:

Cena kształtuje się wprawdzie poniżej przeciętnych kosztów wytwarzania, ale jest ona wyższa od przeciętnych kosztów zmiennych. Wobec tego cena pokrywa część kosztów stałych na jednostkę produkcji wyrażoną odcinkiem sp, gdyż przeciętne koszty stałe na jednostkę produkcji wyrażone są odcinkiem tp. Biorąc pod uwagę, że koszty stałe są już kosztami historycznymi, które przedsiębiorstwo musi ponosić nawet wtedy, kiedy produkcja spadnie poniżej rozmiarów Q0, przedsiębiorstwu przez pewien okres może opłacać się kontynuować produkcję, skoro płynące z niej przychody pokry- wąją w całości koszty zmienne produkcji i pewną część kosztów stałych. Dolną granicą bieżącej opłacalności produkcji byłby dalszy spadek ceny do punktu z, czyli do poziomu najniższych przeciętnych kosztów zmiennych, w którym:

Podsumujmy nasze dotychczasowe rozważania objaśniające wszystkie niezbędne in-strumenty do ustalenia równowagi konsumenta.

Układ krzywych obojętności tworzy mapę gustów konsumenta. Informują one o tym, czego żyćży sobie konsument, aby zmaksymalizować swoje zadowolenie.JŁaż- dy konsument pragnie znaleźć się na krzywej obojętności położonej jak nąjdalęj od po-czątku układu osi współrzędnych, a więc na krzywej’z‘2 zamiast7j: lub ?3 zamiast i2 itp., gdyż wyżej położona krzywa obrazuje wyższy poziom spożycia obu dóbr i – przy na-szych założeniach – wyższy poziom użyteczności całkowitej.