Monthly Archives kwiecień 2015

Cele organizacji są często utożsamiane z funkcjami, jakie pełnią one na rzecz otoczenia. W tym rozumieniu celem zakładu fryzjerskiego jest świadczenie usług w zakresie strzyżenia, czesania itp., fabryki odzieży – szycie ubrań, urzędu gminy – działanie na rzecz społeczności lokalnej m.in. poprzez wydawanie decyzji administracyjnych, biura prawnego – załatwianie prawnych zleceń swoich klientów. Jest w tym dużo racji. Szkoły zakłada się po to, by uczyły, szpitale – by leczyły, fabryki – by produkowały potrzebne ludziom dobra. Te ich społeczne powinności zapisywane są w statutach i, lepiej lub gorzej, realizowane. Pod kątem przydatności dla realizowania tych funkcji dobiera się ludzi, kształtuje metody i techniki pracy, instaluje odpowiednie maszyny i urządzenia.

Ocena skali szarej strefy, dokonana przez pracodawców, wykazuje zróżnicowanie w zależności od charakterystyk firm i branż. Największa – według ocen respondentów – skala szarej strefy w formie ukrywania zatrudnienia występuje w budownictwie oraz szeroko pojętej produkcji. Klasyczne ukrywanie zatrudnienia zdominowało pozostałe formy szarej strefy także w rolnictwie. Wśród firm zaliczonych do sektora produkcyjnego, w którym zanotowano najczęstsze występowanie częściowego ukrywania wynagrodzenia, wartości średnie tego miernika podlegają dość znacznym wahaniom. Najczęściej taka forma pracy nierejestrowanej występuje w produkcji wyrobów o niskim poziomie przetworzenia, takich jak wyroby z gumy, meble, odzież oraz w działalności wydawniczej. Natomiast w produkcji wyrobów wysoko przetworzonych, wymagających użycia specjalistycznej techniki – takich jak urządzenia i maszyny, aparatura radiowo-telewizyjna i telekomunikacyjna – szara strefa w formie ukrywania części zarobków występuje znacznie rzadziej.

Wśród wielu środków przeciwdziałania pracy nierejestrowanej są kary, płacone przez przedsiębiorców. Zapytano respondentów, ile powinna wynosić ta kara, aby zniechęcała do zatrudniania nierejestrowanego. Na pytanie odpowiedziało 292 osób.

Związek między pracą nierejestrowaną a obciążeniem podatkowym jest złożony. Zdaniem Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego nie jest oczywisty automatyczny spadek liczby oszustw podatkowych po obniżeniu podatków. Nawet w krajach, w których stawki podatkowe i składki na ubezpieczenie są niskie, istnieje praca nielegalna. Dlatego Komitet opowiada się za przeprowadzeniem pogłębionych badań, które wskażą relacje między podatkami i składkami oraz występowaniem pracy nierejestrowanej (Europejski Komitet Ekonomiczno- Społeczny 2005a).

Dotychczasowe badania ewolucji zatrudnienia nierejestrowanego sugerują, że w miarę wzrostu (spadku) bezrobocia rośnie (spada) zatrudnienie w szarej strefie...

Punktem wyjścia programu zmniejszenia zatrudnienia nierejestrowanego jest zbadanie głównych przyczyn podejmowania takiej pracy przez bezrobotnych. Proszono o wskazanie pięciu najważniejszych powodów. Na ankietę odpowiedziało 403 respondentów. Wśród pięciu najważniejszych powodów pracy nierejestrowanej respondenci najczęściej wymieniali:

Ankieterzy przechodzący przez wstępne rozmowy kwalifikacyjne zebrali również materiał, który pozwoli określić najważniejsze charakterystyki pracy bez rejestracji, takie jak: system pracy, godziny i dni pracy, zakres obowiązków, proponowane wynagrodzenie. Zdaniem ankieterów 67% pracodawców proponujących pracę w szarej strefie jasno i precyzyjnie wymieniło zakres obowiązków, przy czym odmiennego zdania było 20% poszukujących pracy. Większość ofert dotyczyła pracy w systemie niezmianowym (72% udzielonych odpowiedzi), choć tylko 29% pracodawców, którzy odpowiedzieli na pytanie o zakres dni roboczych w tygodniu, proponowało pracę od poniedziałku do piątku.

Jak widać z przeprowadzonych badań, generalnie opinie zewnętrznych, kompetentnych obserwatorów są zbliżone do opinii samych zainteresowanych działalnością w szarej strefie. Niewątpliwie bezrobocie w sferze rejestrowanej „wypycha” istotną część siły roboczej do sfery nierejestrowanej. Podobnie presja dochodowa – gdy brak pracy i pieniędzy, jednostka prędzej wejdzie w sferę nieoficjalną. Dodatkowe czynniki skłaniające do podjęcia nieoficjalnej pracy, w opinii służb publicznych, to postawa pracodawców, obawa utraty świadczeń społecznych, niskie dochody pozapłacowe, wysokie obciążenia podatkowe i składkami ZUS.

Podsumowując badanie preferencji przedsiębiorców, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na poniższe fakty:

– znaczny odsetek przedsiębiorców biorących udział w badaniu deklarował, że nie stosowałby zatrudniania nierejestrowanego, niezależnie od możliwych oszczędności (80%)

Więcej informacji znajduje się w Raportach z badań celowych firm, opracowanych na potrzeby iego projektu. Dokładny opis branż patrz przypis 52. ft3 Czyli badanie ofert pracy pod kątem ich legalności – informacja o rezultatach tego badania znajduje się w dalszej części opracowania.

Koncentrując się na środkach prewencyjnych należy organizować kampanie zwiększające świadomość społeczną negatywnego wpływu pracy nierejestrowanej na bezpieczeństwo socjalne – w rozumieniu solidarności i sprawiedliwości. Należy podnieść poziom świadomości negatywnych skutków pracy nielegalnej. Przeprowadzono kilka kampanii, które odniosły sukces (np. duńska kampania fair play). W nowych państwach członkowskich miały one często szeroki zakres i koncentrowały się na zagadnieniach takich, jak „płace kopertowe” (np. „Umowa o pracę – to działa” na Łotwie).

Przeprowadzone i zaprezentowane wcześniej badania ankietowe skierowane były wprost do osób uczestniczących w szarej strefie. Miało to istotne zalety – respondenci doskonale wiedzieli, o czym mówią – ale i wady. Praca nierejestrowana zwykle oznacza przekraczanie prawa, zatem wielu interesujących dla badań respondentów odmawiało wywiadu, a prawdomówność udzielających informacji mogła budzić wątpliwości.

Przypomina nam się anegdota o jeżozwierzach, którym jest zimno i w czasie snu lubią przytulać się do siebie. Kiedy jednak za bardzo się zbliżą, kłują się wzajemnie, kiedy za bardzo się oddalą, jest im zbyt zimno. Muszą znaleźć taki dystans między sobą, by mogły się grzać nie kłując jednocześnie zbyt boleśnie.