Category Finanse

Studiujący ekonomię stawia zazwyczaj pytanie, co jest przedmiotem jej badań? Nie ist-nieje taka definicja ekonomii, która mogłaby być powszechnie akceptowana i obejmo-wałaby wszystkie problemy, jakimi zajmowały się w przeszłości różnorodne szkoły i kierunki myślenia ekonomicznego. Każda z tych szkół różnie, a nieraz wręcz odmiennie, formułowała przedmiot swoich zainteresowań, zwracając uwagę na różne aspekty działalności gospodarczej człowieka. O ile w początkach rozwoju tej nauki zwrócono większą uwagę na społeczne aspekty ludzkiego gospodarowania, co miało usprawie-dliwiać przymiotnik „polityczna” przy nazwie „ekonomia”, o tyle od 1871 r. zaintere-sowanie badaczy przesunęło się wyraźnie w kierunku budowania teorii racjonalnych wyborów dokonywanych przez różne podmioty gospodarcze. W latach dwudziestych stopniowo rezygnowano z nazwy „political economy” i zastąpiono ją nazwą „econo- mics”.

Wzrostowi zatrudnienia przy danym aparacie wytwórczym towarzyszy spadek pro-dukcyjności krańcowej. Wraz ze spadkiem produkcyjności krańcowej musi spadać pła-ca realna, inaczej przedsiębiorca nie zwiększy zatrudnienia i nie zgłosi popytu na do-datkowych pracowników. Płaca realna może wzrastać tylko wówczas, gdy rośnie krań-cowa produkcyjność pracy. Występuje to wówczas, gdy zmniejsza się stan zatrudnienia.

Dotychczas zwracaliśmy uwagę na nachylenie krzywej popytu informującej nas, o ile zmieni się popyt, gdy wzrośnie lub spadnie cena danego towaru. Obecnie zbadamy zja-wisko cenowej elastyczności popytu mierzonej stosunkiem względnej zmiany po- pytu do względnej zmiany ceny.

Pamiętamy, że zależność funkcjonalna między ceną a popytem jest na ogół ujem-na, tzn. gdy cena rośnie, to popyt spada, gdy zaś cena spada, to popyt rośnie. Wówczas jeden z członów formuły jest ujemny, a drugi dodatni. Dzieląc wartości dodatnie przez ujemne, współczynniki cenowej elastyczności powinny mieć zawsze znak minus. Inter-pretacja ujemnych współczynników elastyczności nastręcza większe trudności. E)latego stawiając przed formułą znak minus uzyskujemy dodatnie współczynniki elastyczności. Można również nie uwzględniać znaku minus i posługiwać się wartościamTbez- względnymi. ~‘

W każdej gospodarce rynkowej występują miliony podmiotów: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa wytwarzające towary lub świadczące usługi, instytucje finansowe, administracja państwowa oraz władze lokalne. Podmiotem nazywamy określoną for-mę organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje, kierując się własnym inte-resem i związanym z tym ryzykiem. Ryzyko nietrafnych decyzji naraża dany podmiot na określone straty i skłania do ostrożności wyboru spośród wielu rozwiązań możliwych.

Załóżmy, że w całej gospodarce narodowej wytwarza się w ciągu roku, przy danym zasobie kapitału i pracy, określoną sumę dóbr konsumpcyjnych K i inwestycyjnych I...

Dotychczasowa analiza przedsiębiorstwa opierała się na założeniu określonego zasobu czynników odzwierciedlających jego zdolności produkcyjne wówczas pewne czynniki były stałe, a inne zmienne.

W długim okresie wszystkie czynniki zmieniają się, a wraz z tym zmienia się wiel-kość i wyposażenie przedsiębiorstwa oraz poziom kosztów stałych. Możliwość rozbu-dowy przedsiębiorstwa oznacza zwiększenie skali produkcji i tym samym osiągnięcie dodatkowych korzyści spowodowanych większą specjalizacją, bardziej zaawansowaną technologią, zatrudnieniem lepiej wykwalifikowanych pracowników i lepszym w sumie wykorzystaniem istniejących zasobów. Rezultatem zwiększonej skali produkcji jest obniżka kosztów wytwarzania.

W każdej gospodarce narodowej oprócz różnych form spółek akcyjnych funkcjo-nują także spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Są one zbliżone do spółek ak-cyjnych strukturą władz i sposobem ich wybierania oraz brakiem odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Różni je natomiast niewielki na ogół zasób ka-pitału, ograniczona liczba udziałowców oraz znacznie większa trudność w sprzedaży swoich udziałów, która wymaga zgody pozostałych wspólników. Wspólnicy mają prawo tylko do udziału w rzeczywiście osiągniętym zysku.

Fundamenty ekonomii neoklasycznej tworzone były przez liczną grupę ekonomistów pod koniec XIX i na początku XX w. Stworzony przez nią system myślenia ekono-micznego dominował powszechnie do lat trzydziestych bieżącego stulecia. Na początku lat trzydziestych powstał nowy kierunek myślenia ekonomicznego, wywodzący się od angielskiego ekonomisty J.M. Keynesa . Odtąd, aż po dzień dzisiejszy, trwa ciągły spór o interpretację związków i zależności ekonomicznych między przedstawicielami obu rywalizujących ze sobą kierunków. Wychodzą oni z odmiennych założeń i formułują często przeciwstawne wnioski dla polityki gospodarczej państwa.

W układzie poziomym (wiersze) uzyskujemy informację, w jaki sposób produkcja danego działu została rozdysponowana między wszystkie działy gospodarki narodowej i jaką część stanowi produkcja finalna.

W ukiadzie pionowym (kolumny) uzyskujemy informację, skąd dany dział kupuje produkcję pośrednią lub usługi do wytworzenia własnej produkcji globalnej. Produkcja globalna jest w każdym dziale większa od wartości dodanej o sumę nabytych dóbr i usług z innych działów i zużytych w produkcji danego działu. Suma zakupionych dóbr pośrednich i usług stanowi nakłady ogółem (6). Po odjęciu od wartości produkcji globalnej danego działu (8) sumy nakładów ogółem (6) otrzymujemy wartość dodaną (7). Jest to suma nowo wytworzonej wartości przez pracowników danego działu w ciągu jednego roku.

W praktyce gospodarczej oficjalna statystyka posługuje się następującymi kategoriami produktu i dochodu narodowego:

– produkt krajowy brutto – PKB,

– produkt narodowy brutto – PNB,

– produkt narodowy netto według cen rynkowych – PNN,

– dochód narodowy według cen czynników wytwórczych – DNCW,

– osobisty dochód ludności – ODL,

Przy tym samym poziomie ceny popyt pod wpływem innych czynników może się zwiększać z q2 do lub też może spadać z q2 do c/j.

Wynika stąd ważny wniosek, że przesuwanie się wzdłuż krzywej popytu (w górę lub w dół) zawsze związane jest ze zmianą wysokości ceny. Przesuwanie się samej krzywej popytu względem jej poprzedniego położenia spowodowane jest innymi czynnikami wpływającymi na wielkość popytu.

Rynek jest formą poziomych więzi między różnymi podmiotami gospodarczymi i kon-sumenckimi, próbującymi sprzedać i kupić towar. Między przedsiębiorcami toczy się nieustannie konkurencja. Za jej pośrednictwem uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości wyboru, jego wyglądu, opakowania, uprzejmości obsługi klienta itp. w celu wywarcia wpływu na korzystne zawarcie transakcji kupna-sprzedaży.

Maksymalizację zysku będziemy rozpatiywać najpierw przy założeniu konkurencji do-skonałej, a następnie monopolistycznej.

Model konkurencji doskonałej zakłada istnienie dużej liczby małych przedsię-biorstw, z któiych żadne z osobna wzięte nie może_kształtować ceny. Wszyscy produ-cenci wytwarzają dobra homogeniczne, tzn. nie różniące się od dóbr wytwarzanych przez innych producentów tej samej branży. Producenci mają pełną swobodę wejścia i opuszczenia rynku..Każde przedsiębiorstwo może sprzedać po bieżącejcenie rynkowej to wszystko, co wytwarza, i nie ma potrzeby oferowania produktów po niższej cenie. Rów-nież konsument nie może decydować o cenie. Istnieje pełna przejrzystość rynku, tzn. że wszyscy konsumenci są doskonale zorientowani co do cen różnych produktów i jest im_obojętne, u którego producenta dokonają zakupu.