Weksel jest dokumentem prawnym, w którym wystawca zobowiązuje się do bez-względnego uregulowania należności w ściśle określonym terminie. Dyskontowanie pole-ga na sprzedaży weksla bankowi przed terminem jego płatności i pobieraniu z tego tytułu należności zwanej dyskontem. Za pomocą stopy dyskontowej można więc łatwo obliczyć, jaką wartość ma weksel dzisiaj w stosunku do jego nominalnej wartości figurującej na wekslu i płatnej w ustalonym terminie. Ową różnicę między wartością zdyskontowaną na dzień zakupu a wartością nominalną weksla pobiera bank komercyjny. Przed II wojną światową weksel piywatny był w Europie rozpowszechnioną formą zabezpieczenia należności, natomiast w Stanach Zjednoczonych był i jest nadal dość rzadko stosowany. Po II wojnie światowej oprócz weksli kupieckich coraz większego znaczenia nabierają weksle skarbowe.

Spróbujmy obecnie podsumować wpływ podstawowych składników globalnego po-pytu P na wzrost realnego dochodu narodowego Y. W rozdziale 8 (podrozdział 8.1) stwierdziliśmy, że poziom dochodu narodowego zależy od wydatków na konsumpcję K i wydatków na inwestycje prywatne I, zatem:

Te zależności między wydatkami konsumpcyjnymi i inwestycyjnymi a poziomem dochodu narodowego można zilustrować wykresem (rysunek 9.4).

Wykazaliśmy, jak w gospodarce wolnorynkowej działanie prawa popytu i podaży kształtuje ceny na poziomie równowagi. Zdarzają się jednak takie dobra, które wytwa- rzane są w ograniczonych ilościach.w stosunku do popytu i nawet w dłuższym okresie nie. ma możliwości znacznego zwiększenia ich podaży . Dobra te spełniają jednak ważną rolę w życiu pewnej kategorii konsumentów, np. mieszkania komunalne dla naj- biedniejszych rodzin. Wówczasjnteres publiczny wymaga, abyliaTrileszkania komunalne ustalona została cena maksymalną. „

W celu większej przejrzystości dokonanej interpretacji różnych pojęć produktu i do-chodu narodowego, przedstawiam niżej ogólny schemat obiegu podstawowych strumieni dochodów i wydatków.

Schemat ten zawiera pewne uproszczenia, które nie mają jednak istotnego wpływu na ogólny obraz obiegu podstawowych strumieni wchodzących w skład PNB. Zbyt duża dokładność nadmiernie komplikuje wykres i utrudnia zrozumienie rzeczy najważ-niejszych. Na dalsze potrzeby analizy teoretycznej jest to wystarczający obraz tworzenia i podziału PNB, podporządkowany fundamentalnej zasadzie, zgodnie z którą wydatki decydują o rozmiarach wytworzonego dochodu narodowego, a nie odwrotnie.

W przypadku pierwszym (3.9) popyt jest sztywny, tzn. jakakolwiek zmiana ceny nie wywołuje zmiany popytu. Wówczas cenowa elastyczność popytu wynosi zero, czyli ep = 0. Oznacza to, że konsument nie reaguje na zmianę ceny. Może to dotyczyć to-warów absolutnie niezbędnych i nie dających się zastąpić jakimkolwiek innym towarem, jak np. sól. Prawdopodobnie zmiana ceny nie spowoduje ani większego, ani mniejszego popytu i spożycia soli. Zapotrzebowanie na sól jest wyznaczone przez inne czynniki, a poziom ceny soli jest na tyle niski, iż nie odgrywa istotnego wpływu na wielkość wydatków konsumenta.

Podażą nazywamy zaoferowanie dobra przez producenta lub sprzedawcę na rynku . Istnieje funkcjonalny związek między poziomem ceny a wielkością podaży określonego dobra. W przeciwieństwie do prawa popytu, prawo podaży zwraca uwagę na dodatnią zależność między zmianą ceny a zmianą wielkości podaży. Inaczej bowiem na zmianę ceny reaguje konsument, a inaczej producent.

Przy efekcie dochodowym konsument może nabyć więcej obu dóbr, zaś przy efekcie substytucyjnym zwiększone zakupy jednego dobra wymagają odpowiedniego zmniejszenia zakupów innego dobra. W ten sposób teoria równowagi konsumenta do-datkowo objaśnia prawo popytu będące jednyrrTz istotnych elementów mechanizmu tynkowego. Dokładniejsze zbadanie drugiej strony tego mechanizmu związanego z pra-wem podaży wymaga zapoznania się z teorią funkcjonowania przedsiębiorstwa.

– Na czym polega główna rola rynku w gospodarce narodowej?

– Co to jest popyt i jakie czynniki określają jego wielkość?

– Wyjaśnij dlaczego popyt jest malejącą funkcją ceny .

– Wyjaśnij różnice między nachyleniem krzywej popytu a elastycznością krzywej popytu.

– Jaka jest interpretacja ekonomiczna przesuwania się wzdłuż krzywej popytu i przesunięcia się krzywych popytu?

Inna struktura zakupu wymienionych dóbr, leżąca na i2, nie mieści się najinii budżetu konsufneńfa, chociaż w równymjstopniu odpowiadałaby jego potrzebom. Dlatego JeŁpunkt. styczności linii buclżetu z krzywą obojętności oznaczono symbolem Opt, gdyż stanowi on optymalne, tzn. najlepsze z możliwych rozwiązanie połączenia pragnień i możliwości konsumenta. Jest to jedyny punkt, w którym stopa substytucji równa się relacji cen dóbr W oraz M.

W przypadku a) zakładamy, że rezerwy produkcyjne są w pełni wykorzystane i podaż produkcji jest stała. Ilustrujemy to pionową krzywą podaży, która nie reaguje na dalszy wzrost cen. Jeśli z jakichś powodów popyt wzrośnie (np. z powodu wzrostu dochodów), wówczas krzywa popytu P przesunie się na pozycję Pj i cena rynkowa wzrośnie z Cj do C2. Na rynku ukształtuje się nowy poziom równowagi E', który w po-równaniu ze stanem równowagi E charakteryzuje się wyższym popytem i wyższym po-ziomem ceny, ale tym samym poziomem podaży.

Koszty własne obejmują różnego rodzaju wydatki związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i wytwarzaniem określonej wielkości produkcji. Można je podzielić na trzy grupywydatkimaterialne, wydatki osobowe oraz wydatki finansowe.

Wydatki materialne dotyczą zużywanyęhTprodukcjrmateriałów, surowców, półprpcluktów’rkomponentów, paliwa, energii itp. Szczególnego rodzaju wydatkiem jest fundusz amortyzacyjny liczony od początkowej wartości środka trwałego z uwzględnieniem przewidywanego~ókreśiTjęgo eksploatacji. Jest to wydatek poniesiony w przeszłości przy zakupie środków trwałych i rozliczany w czasie według następującej formuły:

Gdyby na podstawie tego przykładu liczbowego wykreślić liniową funkcję zależności między wysokością ceny a poziomem zgłaszanego popytu, wówczas do momen-

tu, w którym względne zmiany popytu są większe niż względne zmiany ceny, współ-czynniki elastyczności będą większe od jedności, chociaż stopniowo wykazują tendencję malejącą.

W każdej gospodarce rynkowej istnieje rynek pracy, na którym działają podobne prawa ekonomiczne, jak na rynku towarowym. Jest to prawo popytu i podaży odniesione do czynnika pracy. Jego działanie można zilustrować na następującym wykresie (rysunek 5.6).'

Krzywa popytu na pracę jest malejąca, co oznacza, że przy wyższym poziomie płacy pracodawcy będą zatrudniać mniej pracowników niż przy niższym poziomie płacy.