Ekonomia obejmuje teorię o charakterze bardziej abstrakcyjnym, jak i teorię zupeinie prostą. Praktyczna użyteczność ekonomii nie wynika z jej wysokiego poziomu abstrakcji, ale z rozumowania na dość niskim poziomie uogólniającym praktyczną działalność firmy w systemie rynkowym lub makroekonomiczną politykę państwa. Mimo że do-minuje skłonność do preferowania ekonomii na niskim poziomie abstrakcji, gdyż jest ona bardziej praktyczna, nie możemy obyć się bez ekonomii także na wysokim poziomie abstrakcji, chociażby tylko dlatego, że wydaje się ona doskonałą szkołą umiejętnego posługiwania się ekonomią na niskim poziomie.

Zanalizujmy obecnie-gfekty-obniżja cen oraz zmiany relacji cen dóbr W i M przy zało-żeniu, że wysokość nominalnego dochodu konsumenta jest .stałaJRozpatrujemy naj-pierw przypadek, gdy ceny dobra W oraz dobra M zostały obniżone w takim stopniu, iż relacje-między nimi nie uległy zmianie, zrośnie z tego tytułujdóchód realny kon-sumenta, mimo że dochód nominalny się niezmienił. Przy wyższym dochodzie realnym konsument znajdzie się na wyżej położonej krzywej~óbójętności i2, gdyż będzie mógł.więcej Kupić zarówno dobraM, jaki' W(zob. rysunek4.6). ~

Istotnym elementem wpływającym na poziom oraz strukturę popytu konsumpcyjnego jest wielkość dochodu, jakim rozporządza nabywca. Reakcję popytu na zmianę docho- du mierzy się dochodową elastycznością popytu. Jest to stosunkowa zmiana popytu na dane dobro podzielona przez stosunkową zmianę dochodu. Wyrażamy to nastę-pującą formułą: ~

Przeciętny wskaźnik wzrostu kosztów utrzymania jest średnią ważoną wzrostu cen w poszczególnych grupach wydatków, w której funkcję wag spełniają udziały wydatków. Zapisujemy to w postaci:

Załóżmy, że w punkcie wyjściowym cena Cx ukształtowała się na poziomie naj-niższych kosztów przeciętnych w gałęzi przy rozmiarach produkcji Qx. Przy tej cenie zysk ekonomiczny przedsiębiorstwa, zwany także zyskiem nadzwyczajnym, wynosi zero. Wówczas koszt ekonomiczny pokrywa koszt alternatywny kapitału oraz pracy właściciela przedsiębiorstwa. Oznacza to, że zasoby produkcyjne zaangażowane w ga-łęzi pokrywają jedynie koszty utraconych możliwości, gdyż przynoszą tylko takie efek-ty, jakie mogłyby przynieść przy innym alternatywnym zastosowaniu. W takim przy-padku cena Cj byłaby ceną równowagi gałęzi w dłuższym okresie.

W analizie teoretycznej przyjmowaliśmy założenie, że krzywe kosztów kształtują się w postaci mniej lub bardziej rozwartej litery U, zaś krzywe utargów miały charakter liniowy o różnym nachyleniu w zależności od przyjmowanego typu konkurencji.

Obecnie analiza będzie miała charakter bardziej pragmatyczny. Opierać się będzie bowiem na innym upraszczającym założeniu, przy którym nie tylko utargi, ale także koszty produkcji mają charakter liniowy.

Przyjmuje się tu założenie, że konsument jest tak samo zadowolony, gdy spożywa 9 kg warzyw i 1 kg mięsa, jak wówczas, gdy spożywa 1 kg warzyw i 5 kg mięsa miesięcznie. Spożywa on jeszcze wiele innych dóbr, ale ich zestawy są tak samo uporządkowane według jednakowej skali zadowolenia i dlatego wybory z punktu widze nia jego indywidualnych preferencji są dla konsumenta obojętne. Chcąc jednak zwięk-szyć konsumpcję jednego dobra (np. mięsa), musi równocześnie zmniejszyć spożycie innego dobra (warzyw). W rezultacie krzywa obojętności będzie miała nachylenie ujemne.

Teorię racjonalnego gospodarowania ograniczonymi środkami prezentuje się zarówno w postaci opisowej, jak i sformalizowanej za pomocą równań matematycznych, funkcji w układzie dwuwymiarowym, a nawet schematów. Te różne ujęcia prowadzą do zbu-dowania określonych modeli.

Modelem nazywamy teoretyczne uogólnienie określonego odcinka badanej rze-czywistości, które w sposób syntetyczny i w jakimś stopniu uproszczony stara się odwzorować zachodzące w nim procesy ekonomiczne. Sztuka teoretyzowania w każdej dyscyplinie polega na umiejętności dobierania odpowiednich założeń upraszczających. Rzeczywistość jest bowiem niezwykle złożona, wielowymiarowa, pełna różnorodnych ważnych i mniej ważnych szczegółów. Uwzględnienie w jednym modelu wszystkich szczegółów byłoby niemożliwe, a nawet bezsensowne, podobnie jak sporządzanie mapy w skali 1:1. Od czegoś zawsze trzeba abstrahować, coś pominąć, przyjmując klauzulę ceteris paribus. Jest to łacińska formuła, która oznacza dosłownie „inne rzeczy są równe” lub „inne rzeczy są niezmienne”. Czynimy to po to, aby móc zbadać pewne zjawiska lub procesy w klinicznie czystej postaci, wyizolowanej z równoczesnego wpływu wielu innych czynników. Ta metoda pozwala nam koncentrować się na tym, co najważniejsze, co wywiera istotny wpływ na przebieg określonego procesu. Wybór tego, co decydujemy się objąć klauzulą ceteris paribus zależy od celu, jaki pragniemy osiągnąć, wyznawanej ideologii oraz obiektywnych informacji o sile wpływu określonego zjawiska na badany problem.

Punkt przecięcia krzywej kosztów krańcowych z krzywą przeciętnych kosztów zmiennych, czyli Kk = K , wyznacza minimum produkcji 0\, przy której przedsię-biorstwo osiąga najniższe przeciętne koszty zmienne na jednostkę produkcji.

Optimum techniczne występuje przy rozmiarach produkcji Q2 w punkcie t, w któ-rym krzywa kosztów krańcowych przecina krzywą kosztów przeciętnych, czyli Kk = Kpc. Optimum techniczne charakteryzuje się więc najniższym poziomem Warto zapamiętać ogólną ilościową zależność między jakąkolwiek wielkością przeciętną a wielkością krańcową. Gdy wielkość przeciętna jest stata, to wielkość krańcowa jest równa wielkości przeciętnej. Gdy wielkość przeciętna spada, to wielkość krańcowa jest niższa od wielkości przeciętnej i spada jeszcze bardziej. Gdy wielkość przeciętna rośnie, to wielkość krańcowa jest wyższa od wielkości przeciętnej i rośnie jeszcze szybciej. Ta zależność będzie wykorzystywana nie tylko w odniesieniu do kosztów, ale także cen i utargów. przeciętnych kosztów całkowitych. Każde dodatkowe zwiększenie produkcji, poza rozmiaiy Q2, może dokonać się nie tylko przy rosnących kosztach krańcowych, ale tak-że przy rosnących kosztach przeciętnych. Nie można jednak z góry powiedzieć, że dalsze zwiększanie tej produkcji jest już nieopłacalne. Opłacalność produkcji zależy bowiem nie tylko od kosztów wytwarzania, ale także od wysokości ceny, po której przedsiębiorca może sprzedać wytworzoną produkcję. Przedsiębiorca kieruje się w swej działalności zasadą maksymalizacji zysku. Rozpatrzmy to zagadnienie bardziej szczegółowo.

Monopol absolutny występuje tam, gdzie istnieje niedostatek konkurencji i pro-dukcja jest zdominowana przez jedną firmę. Może on przybierać formę monopolu na-turalnego.

Monopol naturalny występuje wówczas, gdy podaż jakiegoś produktu lub usługi jest świadomie ograniczona tylko do jednego przedsiębiorstwa. Najczęściej występuje on w sferze użyteczności publicznej, jak energetyka, gaz, wodociągi lub przy eksploatacji rzadkiego bogactwa mineralnego

W podrozdziale 9.1 przyjęliśmy założenie, że inwestycje są niezależne od poziomu wytwarzanego dochodu narodowego. Nie oznacza to jednak, że na ich wielkość nie wpływają żadne inne czynniki. Przedsiębiorcy podejmujący decyzje inwestycyjne, dotyczące budowy fabryki, zakupu nowych maszyn i urządzeń lub powiększenia zapasów surowców, materiałów, a nawet gotowych wyrobów, narażają się na określone ryzyko. Nie mają bowiem nigdy pewności, czy dokonana inwestycja przyniesie im określony zysk. Każdy więc przedsiębiorca przed podjęciem decyzji inwestycyjnej próbuje porównać korzyści, jakie można uzyskać w przyszłości z inwestycji w postaci zysku, z kosztami nowych inwestycji.

Kształt krzywych kosztów zmiennych KZ i kosztów całkowitych KC wynika z po-przednio analizowanej funkcji produkcji w krótkim okresie, którą można zapisać w po-staci:

Ze względu na to, że zasób kapitału nie ulega zmianie, koszty stałe są niezależne od rozmiarów produkcji. Kształtują się one na jednakowym poziomie zarówno przy produkcji zerowej, jak i przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych przed-siębiorstwa. Są więc one ilustrowane linią poziomą. Dzieląc koszty stałe KS przez ilość wytwarzanej produkcji Q, przeciętne koszty stałe na jednostkę produkcji ks wykazują systematyczną tendencję malejącą aż do pełnego wykorzystania zdolności produkcyj-nych przedsiębiorstwa.

Akcje dostają się na giełdę tylko za pośrednictwem biur maklerskich. Makler gieł-dowy jest pośrednikiem, który prowadzi kupno i sprzedaż akcji na cudzy rachunek i z te-go tytułu pobiera określoną prowizję. Jest on powoływany przez radę giełdy na zlecenie członków giełdy. Często wymagane jest zatwierdzenie tej decyzji przez władze państwo-we oraz sądowe zaprzysiężenie maklera.

Po zbadaniu funkcjonalnych zależności między popytem i podażą a ceną rynkową oraz reakcją konsumenta i producenta na zmianę ceny, możemy obecnie zanalizować stany równowagi i nierównowagi na rynku za pomocą krzywych popytu i podaży.

Równowaga na rynku jest określona przez cenę CE w punkcie przecięcia się krzywej popytu i podaży E. Oznacza to, że dostępna podaż jest rozdzielona między nabyw ców, którzy są skłonni i zdolni zapłacić tę cenę CE. Przy cenie CE nie występuje ani nadwyżka, ani niedobór.