Badania przeprowadzone przez GUS wykazują ścisły związek między sezonowością a zatrudnieniem nierejestrowanym. Respondenci całkowicie potwierdzają tę współzależność na podstawie własnych obserwacji i aż 96% udzieliło pozytywnej odpowiedzi. Jest to jedna z nielicznych kwestii, które nie wzbudzają kontrowersji.

Nie możemy tutaj przedstawić księgi służb, jest to bowiem dokument pokaźnej grubości. Zamieszczamy natomiast schemat ,,Violi” (zob. rysunek 1.1.). Widzimy na nim ogólny porządek organizacyjny przedsiębiorstwa – umiejscowienie w strukturze wszystkich komórek i samodzielnych stanowisk oraz ich wzajemne powiązania. Porządek ten oparty jest na dwóch głównych zasadach: zasadzie podziału funkcji i zasadzie hierarchii.

Przedstawione dwa ekstremalne przypadki konkurencji doskonałej i monopolistycznej mają charakter modelowy. Upraszczają one nadmiernie rzeczywistość w celu łatwiej-szego teoretycznego ujęcia funkcjonowania mechanizmu rynkowego. W istocie rzeczy niemal na każdym kroku spotykamy się z konkurencją niedoskonałą oraz konkurencją monopolistyczną, które występują zarówno po stronie konsumentów, jak i producentów. Konkurencja niedoskonała wyraża się tym, że:

Przedsiębiorstwem nazywamy podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści. Zatrudnia ono różnorodne czynniki produkcji (pracę, kapitał, ziemię) w celu wytwarzania określonych dóbr lub świadczenia określonych usług, które sprzedaje na rynku innym przedsiębiorstwom, gospodarstwom domowym bądź władzy centralnej lub władzy lokalnej.

Tradycyjna teoria użyteczności zakładała, że konsument potrafi dokładnie mierzyć (wartościować) użyteczność całkowitą oraz użyteczność krańcową nabywanych i konsumowanych dóbr i porównywać ją z użytecznością pieniądza wydawanego oraz z cenami nabywanych dóbr. Udowodniono, że maksymalne zadowolenie z konsumpcji określonych dóbr konsument osiąga wówczas, gdy stosunek użyteczności krańcowych konsumowanych dóbr zrównuje się z relacjami cen tych dóbr. Ta sytuacja wyrażała stan równowagi konsumenta.

Od strony agregatowego popytu zależność funkcjonalna między poziomem cen a realnym dochodem narodowym jest odwrotnie proporcjonalna (nachylenie funkcji jest ujemne). Wynika to stąd, że obniżka przeciętnego poziomu cen rynkowych powoduje wzrost siły nabywczej pieniądza i możliwość zakupienia większej ilości dóbr i usług wchodzących w skład dochodu narodowego. Przy spadku cen zostaje także obniżona stopa procentowa od kredytów, co zachęca przedsiębiorców do zwiększenia wydatków inwestycyjnych, a gospodarstwa domowe mogą także w szerszym zakresie korzystać z kredytów na cele konsumpcyjne. Wzrasta także siła nabywcza wydatków budżetu państwa.

Krzywa możliwości produkcyjnych jest więc zbudowana nie tylko według prawa malejącego przyrostu produkcji na jednostkę nakładu, ale także według prawa rosnącego kosztu alternatywnego.

O tym, czy opłaca się w kraju produkować więcej samochodów, a mniej ciągników, czy też odwrotnie, nie można jeszcze rozstrzygnąć na podstawie samego kształtu krzywej transformacji. Krzywa ta ilustruje jedynie obszar lub granice możliwego wyboru w warunkach ograniczoności zasobów kapitału i pracy, a także wskazuje na kon-kurencyjne zastosowanie tych zasobów w różnych dziedzinach produkcji. Do wyboru struktury produkcji (co produkować) oraz najbardziej efektywnego sposobu dokonania alokacji rozporządzalnych zasobów niezbędne są dodatkowe informacje z zakresu po-ziomu cen, kosztów wytwarzania i wysokości zysku na jednostkę wytwarzanej produkcji. Te kwestie najlepiej jednak rozstrzyga mechanizm rynkowy, którym zajmiemy się w dalszej części wykładu.

Przy stopie procentowej r2 występuje nadwyżka oszczędności nad inwestycjami Os > I. Ten układ nierówności szybko doprowadzi do obniżenia stopy procentowej do poziomu równowagi .

Gdyby stopa procentowa ukształtowała się na poziomie r3, wówczas powstałaby nadwyżka inwestycji nad oszczędnościami Os < I i ta nierównowaga spowodowałaby szybkie podniesienie stopy procentowej r3 do poziomu równowagi .

Po uzupełnieniu tablicy przepływów międzygalęziowych W. Leontiefa dotyczących struktury kosztów materiałowych o składniki dotyczące gałęziowej struktury kosztów osobowych oraz nadwyżki ekonomicznej brutto (tzn. łącznie z amortyzacją środków trwałych) uzyskujemy pełną strukturę wartości produkcji globalnych w poszczególnych gałęziach zarówno w układzie wierszy, jak i kolumn. W układzie wierszy uzyskujemy informację, ile dana gałąź świadczy na rzecz innych gałęzi i w jakim stopniu dostarcza wytworzone przez siebie dobra finalne na cele konsumpcyjne i inwestycyjne. W układzie kolumn uzyskujemy informację, jak kształtuje się struktura kosztów materiałowych Km, kosztów osobowych W oraz jak dużą dana gałąź wytworzyła nadwyżkę ekonomiczną Nb. Cechą charakterystyczną bilansu gospodarki narodowej jest to, że suma produkcji globalnych poszczególnych gałęzi w układzie wierszy równa się sumie produkcji globalnych gałęzi w układzie kolumn. Oba więc ujęcia, tzn. W. Leontiefa i O. Langego, wzajemnie się uzupełniają i w sposób bardziej pogłębiony umożliwiają analizę bilansu gospodarki narodowej. Mamy tu bowiem równocześnie uwzględnioną zarówno strukturę substancji rzeczowej, jak i strukturę wartościową. W praktyce gospodarczej strumienie dochodów kierowane są na strumienie dóbr i usług i wykazują tendencję do równoważenia się za pośrednictwem mechanizmu tynkowego.

Im wyżej jest położona krzywa obojętności, tym wyższe jest spożycie obu dóbr. Punkt Ereprezentuje wyższy poziom spożycia zarówno warzyw, jak i mięsa w porów-naniu z punktem B, zaś punkt F jest dla konsumenta korzystniejszy niż punkt E. Dla-tego są one umieszczone na odpowiednio wyżej położonej krzywej obojętności. Krzy-

we te tworzą mapę gustów lub preferencji konsumenta i wyrażają jego indywidualne upodobania w obojętnej proporcji konsumowanych dóbr.

Krzywa podaży wyraża dodatnią korelację między poziomem płacy realnej a licz-bą pracowników (lub liczbą roboczogodzin) będących na rynku pracy w danym okresie przy założeniu, że pozostałe czynniki nie ulegają zmianie. Jest to więc zależność krót-kookresowa.

Przy założeniu doskonałego rynku pracy ani indywidualny pracodawca, ani pra-cownik nie mają wpływu na godzinową stawkę płacy. Wysokość tej płacy ustali się w punkcie przecięcia krzywych popytu i podaży. Jest to punkt równowagi oznaczony symbolem E. Oznacza to, że ci, którzy są skłonni pracować za płacę z wysokości Wx, będą mogli znaleźć pracę.

Przedmiotem zainteresowań teorii ekonomii są przyczyny i skutki rozbieżności między oszczędnościami a inwestycjami ex ante, a nie stwierdzenie tożsamościowej równości obu wielkości ex post. Zależność między inwestycjami a oszczędnościami ex ante można zilustrować wykresem, jak na rysunku Opiera się on na założeniu, że wydatki inwestycyjne I są niezależne od wytwarzanego dochodu narodowego Y, zaś oszczędności Os rosną proporcjonalnie do wzrostu dochodu narodowego. Wówczas in-westycje są ilustrowane linią poziomą, zaś funkcja oszczędności jest nachylona pod sta-łym kątem, wyrażającym krańcową skłonność do oszczędzania a.

15. Jakimi drogami kraje postkomunistyczne mogą dojść do gospodarki rynkowej?

16. Jakie są koszty społeczne przechodzenia od gospodarki centralnie administrowanej do gospodarki rynkowej?

Nie można dawać zbyt prostych odpowiedzi na dość trudne pytania i kryjące się za nimi złożone problemy społeczno-gospodarcze. Zbyt proste odpowiedzi mogą jedynie fałszować jakże złożoną rzeczywistość i stwarzać złudzenie, że każdy może formułować diagnozę i proponować środki terapii. Postawa znachorska jest dość rozpowszechniona wśród ludzi nie tylko w dziedzinie medycyny, ale także ekonomiki. Tymczasem odpowiedzi kompetentnych, opartych na profesjonalnej wiedzy, może udzielić tylko ten, kto wnikliwie studiuje daną dziedzinę wiedzy.